Τι ρόλο παίζουν οι ορμόνες στην υγεία των οστών και τι μπορούμε να κάνουμε για να τα προστατεύσουμε. Η Ενδοκρινολόγος - Διαβητολόγος, Παρασκευή Μεντζελοπούλου, εξηγεί όσα πρέπει να ξέρεις.
Η 20η Οκτωβρίου 2013 είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ενημέρωσης για την Οστεοπόρωση, μια νόσο που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο χωρίς, πολλοί από αυτούς, να το γνωρίζουν. Η φετινή εκστρατεία του Παγκοσμίου Οργανισμού για την Οστεοπόρωση (International Osteoporosis Foundation) είναι αφιερωμένη στην διατήρηση της υγείας των οστών των γυναικών, με τίτλο: «Οι δυνατές γυναίκες φτιάχνουν ακόμα πιο δυνατές γυναίκες».
Η οστεοπόρωση όμως δεν είναι γυναικεία υπόθεση, καθώς επηρεάζει και πολλούς άνδρες. Περίπου 40% των γυναικών και 25% των ανδρών μετά τα 50 μπορεί να έχουν οστεοπόρωση και να πάθουν κάταγμα λόγω αυτής κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Τι είναι η οστεοπόρωση;
Οστεοπόρωση -από τις λέξεις οστό (κόκκαλο) και πόρος (τρύπα)- σημαίνει ότι τα κόκκαλα είναι πιο αδύναμα από το φυσιολογικό, έχουν γίνει εύθραυστα και κινδυνεύουν να σπάσουν εύκολα. Η οστεοπόρωση είναι μια προοδευτική πάθηση και μια «σιωπηρή» νόσος κι αυτό γιατί δεν προκαλεί συνήθως κανένα σύμπτωμα έως ότου να συμβεί κάποιο κάταγμα.
Φυσιολογικά η οστική μας μάζα αυξάνεται κατά την παιδική, εφηβική και νεαρή ενήλικό ζωή. Μέχρι και τα 30 η οστική μάζα παραμένει σταθερή και, από εκεί και μετά, σιγά σιγά αρχίζει η απώλεια. Τα κόκκαλα μας γνωρίζουν μια φυσική φθορά από την συνεχή χρήση και καθημερινά ποσότητα οστού καταστρέφεται και νέα δημιουργείται. Όταν η ποσότητα του οστού που σχηματίζεται είναι λιγότερη από αυτή που χάνεται καθημερινά η οστική μάζα, στο σύνολό της, αρχίζει να μειώνεται και μπορεί να οδηγήσει στην οστεοπόρωση.
Τι ρόλο παίζουν οι ορμόνες στην οστεοπόρωση;
Οι φυσιολογική δράση των ορμονών είναι απαραίτητη για την σωστή ανάπτυξη του σκελετού στην παιδική και εφηβική ηλικία και στην επίτευξη της μέγιστης οστικής μάζας κάθε ατόμου. Οι ορμόνες συνεχίζουν να παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικου ζωής στην διατήρηση της υγείας των οστών. Η υπερβολική παραγωγή ή η έλλειψη ορισμένων ορμονών μπορεί να προκαλέσει οστεοπενία ή οστεοπόρωση ή να επιδεινώσει υπάρχον πρόβλημα.
- Στις γυναίκες: Τα οιστρογόνα βοηθούν την παραγωγή νέου οστού και τα προστατεύουν από τη φθορά. Μετά την εμμηνόπαυση, οι ωοθήκες παράγουν πολύ λιγότερα οιστρογόνα και αυτή η προστατευτική δράση χάνεται. Το ίδιο συμβαίνει αν οι ωοθήκες αφαιρεθούν χειρουργικά σε νεαρή ηλικία. Επίσης το έντονο στρες και η έντονη άσκηση και η ξαφνική απώλεια βάρους μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές της φυσιολογικής περιόδου στις γυναίκες, μειωμένη παραγωγή οιστρογόνων και αυξάνουν έτσι τον κίνδυνο χαμηλής οστικής μάζας και οστεοπόρωσης.
- Στους άνδρες: Η τεστοστερόνη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της οστικής μάζας. Με την ηλικία η παραγωγή της τεστοστερόνης μειώνεται και οι ηλικιωμένοι άνδρες κινδυνεύουν και αυτοί από οστεοπόρωση. Επίσης χαμηλή παραγωγή τεστοστερόνης, σε οποιαδήποτε ηλικία, είτε λόγω προβλήματος της υπόφυσης είτε λόγω διαταραχής στην λειτουργία των όρχεων, αυξάνει το κίνδυνο για οστεοπόρωση.
- Σοβαρή απώλεια οστικής μάζας μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική κορτιζόλη. Η πιο συχνή αιτία αυξημένης κορτιζόλης είναι η μακροχρόνια λήψη της σε μορφή στεροειδών φαρμάκων (όπως η πρεδνιζόνη και η κορτιζόνη) για την θεραπεία παθήσεων όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή το άσθμα. Κάποιες φορές τα επινεφρίδια μπορεί να παράγουν υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης λόγω αδενώματος της υπόφυσης ή των επινεφριδίων, προκαλώντας το σύνδρομο Cushing.
- Η λήψη υπερβολικής ποσότητας ορμόνης του θυρεοειδούς (όπως σε περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδούς), αλλά και ο υπερθυρεοειδισμός αυξάνουν τον κίνδυνο για οστεοπόρωση.
- Η παραθορμόνη είναι η ορμόνη υπεύθυνη για την ρύθμιση των φυσιολογικών επιπέδων του ασβεστίου στο αίμα. Αυξημένη παραγωγή παραθορμόνης είτε λόγω υπερλειτουργίας των παραθυρεοειδών αδένων είτε λόγω σοβαρής έλλειψης βιταμίνης D, μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση.
- Οι διαταραχές της διατροφής όπως η νευρική ανορεξία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης όχι μόνο λόγω της στέρησης θρεπτικών ουσιών αλλά και λόγω της διαταραχής στην ομαλή λειτουργία των ωοθηκών που προκαλούν.
Πρόληψη της οστεοπόρωσης
Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσεις την υγεία των οστών είναι να υιοθετήσεις έναν υγειινό τρόπο ζωής. Βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθήσεις είναι:
- Διακοπή του καπνίσματος
- Ελάχιστη ή καθόλου κατανάλωση αλκόολ
- Επαρκής κατανάλωση ασβεστίου και βιταμίνης D
- Συστηματική άσκηση
- Προσοχή στη χρήση φαρμάκων όπως η θυροξίνη (θεραπεία για υποθυρεοειδισμό) και τα στεροειδή (κορτιζόνη κλπ) που μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα στα κόκκαλα. Αν χρειάζεται να παίρνεις μεγάλες δόσεις αυτών των φαρμάκων για μεγάλο διάστημα, συζήτησε με τον ιατρό σου τι θα πρέπει να κάνεις για να μειώσεις πιθανές επιπλοκές.
Η διατροφή και η άσκηση παίζουν μεγάλο ρόλο στην πρόληψη της οστεοπόρωσης
- Ασβέστιο: Το ασβέστιο είναι ένα συστατικό απαραίτητο για την δημιουργία και φυσιολογική λειτουργία των οστών. Τα άλατα του ασβεστίου είναι αυτά που σχηματίζουν σε μεγάλο βαθμό το σκελετό μας. Η ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη για την προστασία από την οστεοπόρωση είναι τουλάχιστον 1000 -1200 mg ασβεστίου την ημέρα. Για να αυξήσεις την καθημερινή κατανάλωση ασβεστίου θα πρέπει να καταναλώνεις τουλάχιστον 3-4 μερίδες σε γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως γάλα, γιαούρτι και τυρί. Αρκετά καλές πηγές ασβεστίου είναι και μερικά πράσινα λαχανικά όπως το μπρόκολο. Αν δεν μπορείς να πάρεις όλο το απαιτούμενο ασβέστιο καθημερινά από τις τροφές ή αν για λόγους αλλεργίας δεν μπορείς να καταναλώσεις γαλακτοκομικά προϊόντα, τότε θα πρέπει να πάρεις ασβέστιο σε μορφή συμπληρωμάτων διατροφής.
- Βιταμίνη D: Η Βιταμίνη D είναι απαίτητη για τη διατήρηση της υγείας των οστών, αφού βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου που παίρνουμε και παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση των επιπέδων του σε φυσιολογικά επίπεδα.
- Η βασική πηγή Βιταμίνης D στο σώμα είναι το δέρμα - η ηλιακή ακτινοβολία ενεργοποιεί τη δημιουργία της βιταμίνης από το δέρμα. Για να διατηρηθούν τα επιπεδα της φυσιολογικά χρειάζεται επαρκής έκθεση στον ήλιο, τουλάχιστον 15 λεπτά την ημέρα, χωρίς αντηλιακό.
- Οι τροφές που συνήθως είναι εμπλουτισμένες σε Βιταμίνη D είναι το γάλα, το ασπράδι του αυγού, το συκώτι, τα ψάρια και τα θαλασσινά, αλλά δεν μπορούν να μας παρέχουν την απαραίτητα ημερήσια ποσότητα των 800-1000 μονάδων. Για το λόγο αυτό, ακόμα και σε χώρες με έντονη ηλιοφάνεια όπως η δική μας, η έλλειψη βιταμίνης D είναι αρκετά συχνή. Τα επίπεδα της βιταμίνης D στο σώμα ελέγχονται με μια απλή εξέταση αίματος. Αν τα επίπεδα της βιταμίνης είναι χαμηλά (κάτω από 30 ng/ml) θα χρειαστεί να πάρετε βιταμίνη D σε μορφή συμπληρώματος, σε επαρκή ποσότητα, τουλάχιστον 1200 μονάδων καθημερινά.
- Άσκηση. Η άσκηση είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διατήρηση της υγείας των οστών. Η συστηματική άσκηση αυξάνει την δύναμη των μυών, βελτιώνει την ισορροπία και ελαττώνει τον κίνδυνο πτώσεων και καταγμάτων. Περπάτημα για τουλάχιστον 20 λεπτά την ημέρα μπορεί να μειώσει την απώλεια οστού. Τα οστά παραμένουν δυνατά όταν σηκώνουν το βάρος του σώματος, σε συνδιασμό με ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης. Το ήπιο περπάτημα μπορεί να βοηθήσει ακόμακαι ηλικιωμένους που ήδη έχουν οστεοπόρωση, αλλά πρέπει να γίνεται με προσοχή για να αποφύγουμε τραυματισμούς.
Μίλησε σήμερα στο ιατρό σου για το τι πρέπει να κάνεις εσύ για την υγεία των οστών σου.
Ευχαριστούμε για τις πολύτιμες πληροφορίες την Παρασκευή Μεντζελοπούλου, Ενδοκρινολόγο-Διαβητολόγο, τ. Λέκτορα Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Harvard. (www.endodiabetes.gr)
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για τάσεις και νέα στη Μόδα, Celebrity και Gossip News στο missbloom.gr
