Έλα μεταξύ μας τώρα, όταν ανακοίνωσε την εγκυμοσύνη της η Κατερίνα Καινούργιου δεν έπιασες τον εαυτό σου να χαίρεται λίγο για την ευτυχία της; Αντιστοίχως, όταν η Jennifer Aniston και ο Brad Pitt ανακοίνωσαν τον χωρισμό τους, μια κατήφεια - μη σου πω και δύο - δεν την ένιωσες; Και όλα αυτά φυσικά, χωρίς να έχεις συναντήσει ποτέ τα πρόσωπα που σε απασχολούν. Πιθανότατα να έχεις δημιουργήσει και γι' αυτά μία εντελώς στρεβλή εικόνα της πραγματικότητας, η οποία είναι κομμένη και ραμμένη αποκλειστικά για τα social media.
Πιθανότατα να αγαπάς κάποιο διάσημο πρόσωπο, να παρακολουθείς την πορεία του, να θυμώνεις όταν βρίσκεται στο στόχαστρο και να χαίρεσαι όταν είναι ευτυχισμένο. Ακόμα και αν στην πραγματικότητα, είναι ο χειρότερος άνθρωπος στον κόσμο. Ακόμα και αν στην προσωπική του ζωή σιχαίνεται το παγωτό και μισεί τα κουτάβια ( μα ποιος μισεί τα κουτάβια;). Συγχαρητήρια, είσαι ένα εντελώς παρακοινωνικό άτομο. Ή για να το πούμε και στα αγγλικά είσαι "parasocial”.
"Να χαμογελάσω; Εσύ να χαμογελάσεις" | Η ατάκα της Millie Bobby Brown που κάνει τον γύρο του κόσμου
Σ' αγαπώ αλλά δεν έχεις ιδέα για την ύπαρξή μου
Το Cambridge Dictionary επέλεξε τον όρο "parasocial" ως τη λέξη της χρονιάς για το 2025. Σημαίνει "τη σύνδεση που αισθάνεται κάποιος με έναν διάσημο άνθρωπο τον οποίο στην πραγματικότητα δεν γνωρίζει” όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Colin McIntosh, επιμελητής του Cambridge Dictionary. "Το parasocial αποτυπώνει το πνεύμα της εποχής για το 2025” συνεχίζει την ανάλυσή του. Αφορμή μάλιστα στάθηκε ο αρραβώνας της Taylor Swift λίγους μήνες πριν και το κύμα αγάπης και ενθουσιασμού που προκάλεσε, από ανθρώπους που ούτε την γνωρίζουν, ούτε και πρόκειται να την γνωρίσουν ποτέ.
Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με το νέο, εξομολογητικό άλμπουμ της Lily Allen, "West End Girl” , η οποία αναφέρεται με λεπτομέρειες στην κακή συμπεριφορά του – πρώην πια – συζύγου της και διάσημου ηθοποιού David Harbour (σσ. πρωταγωνιστή του Stranger Things). Μεγάλη μερίδα του κοινού – στην πλειοψηφία του γυναίκες - "ακύρωσε” τον Harbour λόγω της κακής του συμπεριφοράς απέναντι στη Lilly.
Η Μαρία Κίτσου μίλησε για το body shaming που βίωσε | Ως πότε θα σχολιάζουμε τα κιλά του κόσμου;
Τι λέει η ψυχολογία για τον όρο "parasocial”;
Οι ψυχολόγοι βλέπουν το parasocial φαινόμενο ως ένα απόλυτα υπαρκτό και αρκετά μελετημένο κομμάτι της σύγχρονης κοινωνικής ζωής. Δεν το θεωρούν ούτε "καλό" ούτε "κακό" από μόνο του· εξαρτάται πώς βιώνεται και πότε γίνεται προβληματικό.
1. Είναι φυσιολογικό και συχνό
Οι ψυχολόγοι τονίζουν ότι οι parasocial σχέσεις είναι αναμενόμενες στον κόσμο των social media, της τηλεόρασης και των συνεχών δημόσιων προσώπων.
Οι άνθρωποι εξελικτικά "δένονται" με όποιον βλέπουν συχνά, ακόμα κι αν δεν υπάρχει αλληλεπίδραση.
2. Μπορεί να καλύπτουν κοινωνικές ανάγκες
Οι parasocial σχέσεις μπορούν να προσφέρουν:
- αίσθηση συντροφικότητας
- σταθερότητα
- ενσυναίσθηση
- παρηγοριά σε περιόδους μοναξιάς
- Για πολλούς, λειτουργούν σαν "ασφαλής" μορφή σχέσης.
3. Συχνά έχουν προστατευτικό ή θετικό ρόλο
Έρευνες δείχνουν ότι μπορούν να βοηθήσουν:
- στην αυτοπεποίθηση
- στη συναισθηματική υποστήριξη
- στο αίσθημα ότι "ανήκω κάπου"
- στην έμπνευση και την καθοδήγηση (π.χ. fans καλλιτεχνών, εκπαιδευτικών creators κ.λπ.)
4. Γίνονται προβληματικές όταν…
Οι ψυχολόγοι προειδοποιούν ότι μπορούν να γίνουν ανθυγιεινές όταν:
- αρχίζουν να αντικαθιστούν όλες τις πραγματικές σχέσεις
- το άτομο πιστεύει ότι η σχέση είναι αμοιβαία
- δημιουργείται εμμονή ή εξάρτηση
- υπάρχει φαντασίωση ότι ο creator "οφείλει” κάτι στο άτομο
- οδηγούν σε ζήλια, θυμό, stalking ή οικονομική εκμετάλλευση (π.χ. υπερβολικά donations)
5. Οι influencers συχνά ενισχύουν το φαινόμενο
Η ψυχολογία των media εξηγεί ότι πολλοί creators —συχνά ασυνείδητα— ενισχύουν parasocial δεσμούς μέσω:
- άμεσης οικειότητας ("μωράκι μου”, "ξέρω πως θες να…”)
- καθημερινής παρουσίας
- sharing προσωπικών στιγμών
- eye contact στην κάμερα
- άμεσης διευθυνσιοδότησης ("εσύ που με βλέπεις τώρα…”)
Αυτό δημιουργεί αίσθηση προσωπικής σχέσης, ενώ στην πραγματικότητα είναι μονόπλευρη.
6. Δεν είναι αδύναμοι όσοι αναπτύσσουν parasocial σχέσεις
Οι ψυχολόγοι τονίζουν ότι δεν είναι σημάδι αδυναμίας. Αποτελεί φυσικό αποτέλεσμα της ανθρώπινης ψυχολογίας και των τεχνολογιών που μιμούνται οικειότητα.
Η αρχή έγινε το 1956
Η λέξη "γεννήθηκε" το 1956, από τους κοινωνιολόγους του Πανεπιστημίου του Σικάγο, Ντόναλντ Χόρτον και Ρίτσαρντ Βολ, οι οποίοι παρατήρησαν την ψευδαίσθηση οικειότητας που ανέπτυσσαν οι τηλεθεατές με προσωπικότητες που έβλεπαν στην οθόνη - σχέσεις παρόμοιες με αυτές που είχαν με πραγματικά μέλη της οικογένειας ή φίλους. Σημείωσαν ότι η ταχύτατη εξάπλωση της τηλεόρασης έφερνε τις μορφές των ηθοποιών απευθείας στα σπίτια των ανθρώπων, κάνοντάς τους σταθερή παρουσία στην καθημερινότητά τους.