Μετά από δεκαετίες εφαρμογής της εξωσωματικής γονιμοποίησης και τη γέννηση χιλιάδων μωρών από υπογόνιμα ζευγάρια, γνωρίζουμε ότι η μέθοδος αυτή είναι μια ασφαλής διαδικασία, η οποία έχει σκοπό τη διέγερση των ωοθηκών, προκειμένου να γίνει συλλογή ωαρίων για να γονιμοποιηθούν με το σπέρμα και να δημιουργηθούν έμβρυα για εμβρυομεταφορά στη μήτρα της γυναίκας, με στόχο την επίτευξη εγκυμοσύνης όταν υπάρχει πρόβλημα υπογονιμότητας.
Ακόμα όμως και μέχρι σήμερα αρκετές γυναίκες ανησυχούν για την υγεία τους λόγω της χρήσης των φαρμάκων και μπορεί να διστάζουν να προχωρήσουν στη διαδικασία της εξωσωματικής, εξηγεί ο Δρ. Θάνος Παράσχος, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Ειδικός στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση και Λαπαροσκοπική Χειρουργική στο Κέντρο Εξωσωματικής Γονιμοποίησης EmBIO, τονίζοντας τα εξής: "Η αλήθεια είναι ότι για πολλά χρόνια υπήρχαν αρκετοί μύθοι γύρω από τα φάρμακα που χρησιμοποιούμε στην εξωσωματική. Όμως η χρήση τους γίνεται από έμπειρους ειδικούς στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή σε εξειδικευμένα κέντρα και όσο καλύτερα είναι ενημερωμένη η γυναίκα σχετικά με αυτά τόσο πιο περιορισμένη είναι η ανησυχία της, πράγμα που της δίνει την ευκαιρία να απολαύσει το "ταξίδι" που έχει ως τελικό σταθμό την τεκνοποίηση". Τι χρειάζεται λοιπόν να ξέρει μια γυναίκα σχετικά με τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική είναι ίδια με την ορμόνη που εκκρίνει ο εγκέφαλος κάθε μήνα για να γίνει η ωορρηξία
Κατά τη θεραπεία εξωσωματικής χορηγούνται κυρίως γοναδοτροπίνες, με στόχο τη διέγερση των ωοθηκών για την παραγωγή περισσότερων ωαρίων. Οι γοναδοτροπίνες μιμούνται την ορμόνη FSH που παράγει ο οργανισμός της γυναίκας κάθε μήνα για την ωρίμανση του ωαρίου και απευλευθέρωσή στις ωοθήκες κατά την ωορρηξία. Απλά χορηγούνται σε μεγαλύτερη ποσότητα προκειμένου να ωριμάσουν περισσότερα ωάρια ώστε να γίνει η συλλογή τους. Η ανάγκη για λήψη αρκετών ωαρίων υπάρχει, επειδή δεν είναι όλα τα ωάρια καλά, δεν γονιμοποιούνται όλα και φυσικά δεν καταλήγουν όλα σε υγιή έμβρυα 5ης ημέρας (βλαστοκύστες), τα οποία είναι κατάλληλα για εμβρυομεταφορά.
Μεταβολίζονται γρήγορα στον οργανισμό της γυναίκας
Αυτό σημαίνει ότι πολύ γρήγορα μειώνεται η συγκέντρωσή τους στο αίμα, μεταβολίζονται γρήγορα στο ήπαρ και αποβάλλονται με τα ούρα. Ως εκ τούτου δεν χρειάζεται να μεσολαβήσει μεγάλο διάστημα για την επανάληψη επόμενου κύκλου εξωσωματικής, εφόσον δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη, αφού δεν χρειάζεται να μεσολαβήσει ένα διάστημα αποτοξίνωσης του οργανισμού. Η γυναίκα σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να προχωρήσει σε επόμενο κύκλο εξωσωματικής. Συνήθως όμως επειδή έχει γίνει κατάψυξη των ωαρίων που έχουν συλλεχθεί από τη διέγερση ωοθηκών του πρώτου κύκλου, δε χρειάζεται να χορηγηθούν ξανά φάρμακα με στόχο την εκ νέου ωοληψία. Πριν όμως την εμφύτευση χορηγούνται τα φάρμακα για να την καλύτερη προετοιμασία του περιβάλλοντος μήτρας ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες εμφύτευσης του εμβρύου.
Η χορήγησή τους είναι εύκολη
Η χορήγηση των φαρμάκων της εξωσωματικής για το διάστημα πριν την ωοληψία διαρκεί περίπου 10-12 ημέρες και γίνεται από τη γυναίκα με υποδόριες ενέσεις σε μορφή στυλό, οι οποίες είναι πρακτικές και εύκολες στη χρήση. Χορηγούνται επίσης φάρμακα σε μορφή χαπιών ή κολπικών τζελ το διάστημα πριν την εμβρυομεταφορά για την καλύτερη προετοιμασία της μήτρας.
Οι παρενέργειες είναι ήπιες και διαρκούν λίγο
Τοπικά στο σημείο της ένεσης μπορεί να εμφανισθεί κνησμός και πιο σπάνια ήπια τοπική αλλεργική αντίδραση. Μπορεί να αναφερθεί επίσης κατά το διάστημα της χορήγησής των φαρμάκων αίσθημα κόπωσης και ήπια διόγκωση των μαστών και πρήξιμο της κοιλιακής χώρας.
Η σοβαρότερη επιπλοκή από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική είναι το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Η σοβαρότερη επιπλοκή από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική είναι το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών.
Σε αυτή την περίπτωση προκύπτει μεγάλος αριθμός ωοθυλακίων, συμπτώματα ναυτίας και ήπιο κοιλιακό άλγος, τα οποία υποχωρούν μετά τη λήψη των ωαρίων. Σε σπάνιες περιπτώσεις υπάρχει συλλογή υγρού η οποία αντιμετωπίζεται. Σε γυναίκες με τέτοιου είδους ιστορικό χρησιμοποιούνται πιο ήπια πρωτόκολλα με χορήγηση λιγότερων φαρμάκων ή προτείνεται να γίνει η συλλογή ωαρίων με φυσικούς κύκλους.
Πριν τη λήψη φαρμάκων εξωσωματικής προηγούνται προληπτικοί έλεγχοι
Οι γυναίκες που απευθύνονται σε εξειδικευμένα κέντρα υποβάλλονται σε όλους τους προληπτικούς ελέγχους όπως μαστογραφία και γυναικολογικός υπέρηχος ή υστεροσαλπιγγογραφία. Αν υπάρχουν ευρήματα, π.χ. ινομυώματα, πολύποδες ή κύστες, αντιμετωπίζονται εφόσον αυτό θεωρείται σκόπιμο και στη συνέχεια προχωράμε στην έναρξη του κύκλου εξωσωματικής.
Δεν αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου για τις γυναίκες
Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες μελέτες σχετικά με την ασφάλεια των φαρμάκων αυτών και ιδιαίτερα με την πιθανότητά που έχει μια γυναίκα να αναπτύξει κάποιον καρκίνο μετά τη λήψη τους. Οι μελέτες αυτές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου για τις γυναίκες, οι οποίες πραγματοποιούν εξωσωματική γονιμοποίηση, δεδομένου ότι οι ορμόνες γονιμότητας χορηγούνται για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμα και γυναίκες με καρκίνο του μαστού ή άλλο γυναικολογικό καρκίνο ενθαρρύνονται με την καθοδήγηση των ογκολόγων που τις παρακολουθούν στην διαδικασία κατάψυξης ωαρίων ή εμβρύων πριν από μία χημειοθεραπεία, προκειμένου να διασωθεί η γονιμότητά τους. Ακόμα και σε γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα φάρμακα της εξωσωματικής με τη χρήση πιο ήπιων πρωτόκολλων.
Τα φάρμακα της εξωσωματικής μπορεί να ρυθμίσουν το αναπαραγωγική σύστημα της γυναίκας και τελικά να συλλάβει φυσιολογικά
Ακόμα κι αν αποτύχει η εξωσωματική, δεν αποκλείεται μια γυναίκα να συλλάβει φυσιολογικά, εφόσον συνεχίσει να έχει σεξουαλικές επαφές με τον σύντροφό της λόγω της επίδρασης των φαρμάκων της εξωσωματικής. Για αυτό ενθαρρύνουμε τα ζευγάρια να εκμεταλλευτούν αυτό το παράθυρο γονιμότητας. Επίσης, κάποιες έρευνες δείχνουν ότι η θετική επίδραση των φαρμάκων της εξωσωματικής στη γονιμότητα μπορεί να ισχύει ακόμα κι ένα χρόνο μετά. Έχουν δηλαδή καταγραφεί περιστατικά που η γυναίκα, ενώ απέκτησε το πρώτο παιδί με εξωσωματική, στο δεύτερο έμεινε έγκυος με φυσιολογική σύλληψη.
Μπορεί να δράσουν συσσωρευτικά
Η στατιστική επιβεβαιώνει ότι μια δεύτερη εξωσωματική έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας από την πρώτη και μια τρίτη περισσότερες από τη δεύτερη λόγω της καλύτερης ρύθμισης του αναπαραγωγικού συστήματος που εξασφαλίζουν τα φάρμακα της εξωσωματικής δυνητικά. Για αυτό τα ζευγάρια με μια πρώτη ή δεύτερη αποτυχημένη προσπάθεια εξωσωματικής δεν πρέπει να εγκαταλείπουν την προσπάθεια ή να αποδυναμώνεται η ελπίδα τους για την απόκτηση παιδιού.
Δεν βλάπτουν τα έμβρυα που προκύπτουν
Γνωρίζουμε ότι ο κίνδυνος ανωμαλιών στα έμβρυα είναι 2-3% σε μια φυσιολογική σύλληψη. Αυτός ο κίνδυνος είναι ελαφρά αυξημένος στα ζευγάρια με σύλληψη μέσω εξωσωματικής. Όμως, ο κύριος λόγος αυτής της αύξησης δεν είναι λόγω των φαρμάκων της εξωσωματικής αλλά η μεγαλύτερη ηλικία των γυναικών ή και των ανδρών, που έχει ως αποτέλεσμα τη χαμηλότερη ποιότητα ωαρίων ή σπέρματος που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Ευχαριστούμε τον Δρ. Θάνο Παράσχο Μαιευτήρα-Γυναικολόγο, Ειδικό στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση και Λαπαροσκοπική Χειρουργική